ОУАЭА-ИЙН 2021 ОНЫ ОНЦЛОХ ҮЙЛ ЯВДЛУУД БА ОЛОЛТ АМЖИЛТУУД-ЖИЛИЙН ТОЙМ 2-Р ХЭСЭГ

ЦӨМИЙН ФИЗИКИЙН ШИНЖЛЭХ УХААН БА ХЭРЭГЛЭЭ

2021 оны 09-р сард ОУАЭА Шинжлэх ухааны форумаа цөмийн физикийн шинжлэх ухаан нь ирээдүйд Зоонозын халдварын дэгдэлтэд бэлтгэхэд дэлхий дахинд хэрхэн тусалж болохыг судлахад зориулав. Шинжлэх ухааны форумын хэлэлцүүлэгт оролцогчид ОУАЭА-ийн Зоонозын өвчний нэгдсэн арга хэмжээ (ZODIAC) санаачилга нь цөмийн болон холбогдох арга техникийг ашиглан тахлын эсрэг хариу арга хэмжээ авах бэлтгэлийг сайжруулахад чухал бөгөөд цаг үеэ олсон арга хэмжээ гэж хүлээн зөвшөөрөв. Зоонозын өвчнийг эрт илрүүлэх, хянах чиглэлээр шинжлэх ухааны ололт амжилтад чиглэсэн нягт уялдаа холбоо, хамтын ажиллагаа, харилцаа холбоо нь COVID-19 болон дараагийн тахал, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсооход чухал ач холбогдолтой гэж форумаас дүгнэв.

ОУАЭА-ийн 28 дахь Fusion Energy бага хурлыг (FEC 2020) ОУАЭА-аас зохион байгуулж, Францын Альтернатив эрчим хүч, атомын энергийн комисс (CEA) болон ITER байгууллага зохион байгуулж, цөмийн нэгдэх урвалын шинжлэх ухаан, технологийн хамгийн сүүлийн үеийн дэвшлийг танилцуулсан. Энэ нь COVID-19 цар тахлын улмаас 2021 оны 5-р сар хүртэл хойшлогдсон байсан бөгөөд дэлхийн өнцөг булан бүрээс бараг 4,000 оролцогчдыг цуглуулж, цахимаар зохион байгуулагдсан. Долоо хоног үргэлжилсэн бага хурлаар физик, технологийн гол асуудлууд болон цөмийн нэгдэх урвалыг ирээдүйн эрчим хүчний эх үүсвэр болгон ашиглахтай танилцаж байна. Хуралд цөмийн нэгдэх урвалын шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийн чиглэлээр тэргүүлэгч судлаач, инженерүүдийн 100 гаруй эрдэм шинжилгээний илтгэл; ITER болон бусад цөмийн нэгдэх урвалын судалгааны лабораторийн олон тооны цахим аялал; цахим үзэсгэлэнгийн лангуу; мөн FEC-ийн түүх, цөмийн нэгдэх урвалын салбар дахь эмэгтэйчүүдийн үүрэг, цөмийн нэгдэх урвалын боловсролын боломж зэрэг сэдвээр төрөл бүрийн дагалдах арга хэмжээнүүд зохион байгуулагдсан.

2021 оны 9-р сарын 30-нд Монако дахь ОУАЭА-ийн Байгаль орчны лабораториуд 60 жилийн ойгоо тэмдэглэв. НҮБ-ын эдгээр онцгой судалгааны байгууламжууд нь ОУАЭА-ийн гишүүн орнуудад далай, тэнгисийн тулгамдсан асуудлуудыг ойлгож, шийдвэрлэхэд шаардлагатай багаж хэрэгсэл, мэдлэгээр хангах зорилготой бүтээгдсэн. ОУАЭА энэхүү ойг тохиолдуулан олон арга хэмжээ зохион байгуулсан.

ОУАЭА 2021 оны 10-р сард цөмийн технологи, хэрэглээнд зориулсан хиймэл оюун ухааны (AI) техникийн анхны уулзалтаа зохион байгуулж, өнөөгийн орчин үеийн байдлын ерөнхий ойлголтыг өгч, сорилтуудыг тоймлон, хиймэл оюун ухааныг цөмийн шинжлэх ухаан, технологи, хэрэглээ-хүний эрүүл мэнд, ус, байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуй, цөмийн мэдээлэл, цөмийн физик, мөн цөмийн нэгдэх урвал, цөмийн эрчим хүч, цөмийн аюулгүй байдал, цацрагийн хамгаалалт, хамгаалалтыг баталгаажуулах, ашиглахад ахиц дэвшил гаргах боломжийг тодорхойлсон. Энэхүү арга хэмжээ нь цөмийн салбарт хиймэл оюун ухааны чадавх, түүнийг ашиглахтай холбоотой үр дагавар, тухайлбал ёс зүй, ил тод байдлын талаар дэлхий нийтийн яриа хэлэлцээг эхлүүлэв. 2021 оны дэлхийн сайн сайхны төлөөх хиймэл оюун ухааны дээд хэмжээний уулзалтын үеэр ОУАЭА нь Олон улсын цахилгаан холбооны холбоо (ОУЦХХ) болон НҮБ-ын бусад 37 байгууллагууд нэгдэн, НҮБ-ын Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудад хүрэхийг хурдасгах хиймэл оюун ухааны хэрэглээг тодорхойлоход хамтран ажиллав.

Хандивлагч орнуудын тоо, тэр дундаа хөгжиж буй болон анх удаа хандив өгч буй орнуудын тоо тогтмол нэмэгдэж байгаа тул Вена хотын ойролцоох Сейберсдорф дахь ОУАЭА-ийн цөмийн хэрэглээний лабораториудыг шинэчлэх томоохон төслийн дараагийн чухал үе шат болох барилгын ажил эхлэхэд ойртож байна. Ноён Гросси 2021 оны 09 дүгээр сард Цөмийн хэрэглээний лабораторийг шинэчлэх (ReNuAL2) үе шатанд хувь нэмрээ оруулсан хүмүүст хүндэтгэл үзүүлэх зорилгоор хандивлагчдыг хүлээн зөвшөөрөх шинэ дэлгэцийг нээлээ. ReNuAL2 нь Ургамал үржүүлэг, генетикийн лаборатори, Цөмийн шинжлэх ухаан, багаж хэрэгслийн лаборатори, хуурай газрын орчны лаборатори гэсэн гурван лабораторийг багтаасан шинэ барилга, шинэ хүлэмжийг хүлээлгэн өгч, Дозиметрийн лабораторийн шинэчлэлийг дуусгах юм. Барилгын ажлыг 2022 оны эхний улиралд эхлүүлэхээр төлөвлөж байгаа бөгөөд 2023 оны сүүлийн улиралд дуусгахаар төлөвлөж байна.

Энэ жил ОУАЭА бүс нутгийн NUTEC Plastic дугуй ширээний цуврал арга хэмжээг зохион байгуулж, Африк, Америк, Ази, Номхон далай, Европ, Төв Азийн түншүүдтэйгээ далайн хуванцар бохирдлыг арилгах цөмийн шийдлийн талаар ярилцав. Уулзалтаар ОУАЭА-ийн мэргэжилтнүүд улс орнуудад хуванцар бохирдлыг арилгах стратегидаа цөмийн технологийг нэгтгэхэд тусалдаг NUTEC Plastics-ийг танилцуулав. NUTEC Plastics нь ОУАЭА-ийн хүчин чармайлт дээр тулгуурлан хуванцар бохирдлыг изотопын таних арга, цацрагийн технологи ашиглан дахин боловсруулах арга замаар далай, тэнгисийн хяналтад тулгуурладаг. Энэ нь далайн бичил хуванцрын бохирдлыг тодорхойлох, үнэлэх шинжлэх ухааны үндэслэлтэй нотолгоог гаргаж өгөхийн зэрэгцээ хуванцар хаягдлыг дахин ашиглах боломжтой нөөц болгон хувиргаж, хуванцарыг дахин боловсруулахад ионжуулагч цацрагийн хэрэглээг харуулж байна.

ЦӨМИЙН АЮУЛГҮЙ АЖИЛЛАГАА БА АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ

Ирэх арван жилийн хугацаанд дэлхий даяар цөмийн аюулгүй ажиллагааг цаашид бэхжүүлэх арга замууд нь 2021 оны 11 дүгээр сард Вена хотноо болсон Фүкүшима-Дайчигийн осол болсноос хойш 10 жилийн ахиц дэвшлийн олон улсын бага хурлын гол сэдэв байв. Оролцогчид ослын дараа авсан сургамж, авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээнүүдийг эргэн харж, цөмийн аюулгүй ажиллагааг цаашид бэхжүүлэх арга замыг тодорхойлов. Тэд аюул, эрсдэлийн үнэлгээний хамгийн сүүлийн үеийн арга зүйг ашиглан аюулгүй ажиллагааны сайжруулалтыг тогтмол үнэлж, улс орнуудыг хамарсан тасралтгүй сайжруулах арга барилыг онцлон тэмдэглэв. Олон нийттэй үр дүнтэй харилцах нь итгэлцлийг бий болгох, шийдвэр гаргагчдын итгэлийг бий болгох, ослын үеийн бэлэн байдал, хариу арга хэмжээний бат бөх тогтолцоог дэмжих чухал элемент болохыг онцлон тэмдэглэв.

2021 оны 10-р сард Вена дахь ОУАЭА-ийн төв байранд болон цахим оролцогчдод зориулсан Үндэсний болон олон улсын ослын үеийн бэлэн байдлыг хөгжүүлэх олон улсын бага хуралд 90 гаруй орны 550 гаруй төлөөлөгч болон цахим ажиглагчид оролцсон. Цөмийн болон цацрагийн ослын үед бэлэн байдлыг хангах, хариу арга хэмжээ авахад үр дүнтэй бэлэн байдлыг хангахад чиг үүрэг, хариуцлагын талаар тодорхой ойлголт бүхий удирдлагын нэгдсэн тогтолцооны хүрээнд тогтмол туршилт хийж, холбогдох бүх талуудыг хамарсан хамтын ажиллагаа, зохицуулалт чухал гэж оролцогчид дүгнэсэн.

Цацраг идэвхт материалыг аюулгүй, найдвартай тээвэрлэх олон улсын бага хурал 2021 оны 12-р сард болсон. Бага хурлын зорилго нь оролцогчдод тээвэрлэлтийн аюулгүй ажиллагаа, тээвэрлэлтийн аюулгүй байдал, тэдгээрийн хоорондын уялдаа холбоотой асуудлуудын талаар илүү ойлголттой болох, зохицуулалтын дэд бүтцийг хөгжүүлэх, бэхжүүлэх чиглэлээр хийж буй ажлаа мэдээлэх боломжийг олгох явдал байв.

2021 оны 10-р сард ОУАЭА гишүүн 77 улс, олон улсын 12 байгууллагын хамтаар цөмийн эрчим хүчний ослын хариу арга хэмжээг туршсан хоёр өдрийн олон улсын онцгой байдлын дадлага сургуулилтыг зохион байгуулсан. 3-р түвшний дасгал буюу 'ConvEx-3' гэж нэрлэгддэг том хэмжээний дасгалууд нь ОУАЭА-ийн хамгийн өндөр түвшний хариу арга хэмжээний дасгалууд юм.

2021 оны 11-р сард Вена дахь ОУАЭА-ийн төв байранд болон цахимаар зохион байгуулагдсан ОУАЭА-ийн цацраг идэвхт хаягдлын менежмент: Тогтвортой ирээдүйн шийдлүүд сэдэвт олон улсын бага хуралд оролцогчид цацраг идэвхт хаягдлын менежментийн ахиц дэвшил, сүүлийн үеийн туршлагыг тоймлов.

Дэлхий даяар эрх баригчид болон операторууд Судалгааны реакторын аюулгүй ажиллагааны ёс зүйн дүрмийг хэрэгжүүлэхэд тасралтгүй ахиц дэвшил гарсан нь дэлхийн хэмжээнд цөмийн аюулгүй ажиллагааг бэхжүүлж байна. Дүрмийг хэрэгжүүлэхэд ОУАЭА-ийн гишүүн орнуудад үзүүлсэн тусламжийн үр дүнд удаан хугацаагаар зогссон реакторуудын аюулгүй ажиллагаа, зохицуулалтын хяналтыг сайжруулах зэрэг аюулгүй ажиллагааны талаар мэдэгдэхүйц ахиц дэвшил гарсан.

Энэ жил Сейберсдорф хотод ОУАЭА-ийн Цөмийн аюулгүй байдлын сургалт, үзүүлэх төвийг байгуулж байгаа бөгөөд 2023 онд ашиглалтад орох төлөвтэй байна. Энэхүү байгууламж нь цөмийн материалын хууль бус наймаа, байгууламжийн биет хамгаалалт, олон нийтийн томоохон арга хэмжээ зэрэг салбарт цөмийн терроризмтой тэмцэхэд улс орнуудын чадавхыг бэхжүүлэхэд туслах юм.

Энэ жил ОУАЭА-ийн Олон улсын биет хамгаалалтын зөвлөх алба (IPPAS)-ийн дэлхийн 57 оронд 96 тойм, түүний дотор 22 хяналтын үнэлгээтэйгээр 25 жилийн ой тохиож байна. IPPAS нь олон улсын шинжээчид болон ОУАЭА-ийн мэргэжилтнүүд тухайн улс орон эсвэл байгууламж дахь цөмийн аюулгүй байдлын үнэлгээ хийдэг хяналтын үйлчилгээ юм. IPPAS-ийн дагуу олон улсын шинжээчдийн баг тухайн улсын цөмийн аюулгүй байдлын дүрэм, журмыг хянаж, олон улсын удирдамж, шилдэг туршлага, ялангуяа Цөмийн материалыг биечлэн хамгаалах конвенцын (A/CPPNM) 2005 оны нэмэлт өөрчлөлт, ОУАЭА-ийн цөмийн аюулгүй байдлын цуврал (NSS) зэрэгтэй харьцуулдаг.

Эх сурвалж: https://www.iaea.org/newscenter/news/iaea-highlights-and-achievements-in-2021-a-year-in-review

Газрын зураг

Бидэнтэй нэгдээрэй